Ontwerpparameters - bouwschil

Dampdoorlatende onderdakplaten maken dak wind- en regenbestendig

15 september 2012

SAMENSTELLING ONDERDAKPLATEN

 

Vezelcementonderdakplaten zijn vervaardigd van vezelcement en bevatten in hoofdzaak Portland cement. Dit is het hoofdbestanddeel en fungeert als hydraulisch bindmiddel. Daarnaast worden minerale vulstoffen en toeslagstoffen, hoogwaardige synthetische wapeningsvezels, procesvezels en pigmenten toegevoegd. Afhankelijk van fabrikant en type zijn de platen ofwel integraal in de massa gekleurd, waardoor de platen een bepaalde kleur verkrijgen (bv. roze), ofwel is de kleur de natuurlijke kleur van vezelcement. De fabrikanten van onderdakplaten uit vezelcement bieden twee uitvoeringen aan, namelijk de enkelvoudig geperste platen (G) en de dubbelgeperste platen (DG).

 

Houtvezelplaten zijn samengesteld uit naaldhoutvezels hoofdzakelijk afkomstig van afval van boomzagerijen.

Afhankelijk van de productiewijze en het type plaat wordt hier tot 7% aan latex, paraffine en/of polyurethaanlijm of tot 15% bitumenemulsie aan toegevoegd. Indien er geen lijm aan de platen toegevoegd wordt, gebeurt de interne binding door de houteigen stoffen zoals lignine.

De oorsprong van het hout is het afval dat bij het verzagen van bomen achterblijft, dit vooral onder de vorm van schors en spinthout.

Dit is het meest harsrijke gedeelte van het hout

Het zijn bovendien uitsluitend deze houteigen harsen die worden gebruikt als bindmiddel bij de productie van de platen.

 

 

MINIMUMVEREISTEN VOOR EEN ONDERDAK

 

Waterdichtheid

Men kan algemeen stellen dat onderdakplaten ontworpen zijn om ongeveer 2% van het hemelwater af te voeren naar de goot. Die 2% komt van regen die via overlappingen en aansluitingen van de dakbedekking insijpelt, of van stuifsneeuw of een occasionele kapotte pan/lei. Wanneer er meer water over de onderdakplaat stroomt, is het onderdak en zijn aansluitingen daarop niet voorzien en kunnen lekken ontstaan.

 

Lucht- en winddichtheid

Luchtdichtheid is een bepalende factor bij thermische isolatie. Willen we de energieverliezen echt beperken, dan moeten we onze gebouwen luchtdicht(er) maken. Een van de belangrijkste redenen is de grote impact die een luchtlek heeft op de thermische isolatie. Isolatie moet het warmtetransport beperken. Warmtetransport wordt vooral gerealiseerd door convectie, het is de beweging van de lucht die de warmte verspreidt. In thermische isolatieproducten wordt lucht (of een ander gas) vastgehouden in kleine kamers, 'poriën', zodat deze bewegingsvrijheid geminimaliseerd wordt. Het is bijgevolg enkel stilstaande lucht die effectief isoleert. Of simpelweg gesteld, isolatie is stilstaande lucht. Daarom is het van groot belang dat onderdakplaten winddicht zijn en dat vanuit de binnenzijde de luchtdichtheid wordt verzekerd. Bovendien moeten niet enkel de platen zelf winddicht zijn, maar ook de aansluitingen.

 

Dampopen

Vocht in onderdelen leidt vaak tot schimmelvorming. Veel schimmels laten als secundaire stofwisselingsproducten gifstoffen, vluchtige organische stoffen en sporen vrij, die een hoog allergiepotentieel hebben. Daarenboven kunnen schimmels een houten dakstructuur volledig ondermijnen. Daarom is het van groot belang dat onderdakplaten dampopen zijn, zodat het vocht kan ontsnappen en schimmelvorming tegengegaan wordt.

Bouwschade kan worden veroorzaakt door hoge vochtigheidsbelasting van de constructie. Dampschermen met hoge diffusieweerstand worden snel vochtvallen, vooral in combinatie met diffusiedichte onderdaken. Het is dan ook van groot belang dat onderdakplaten dampopen zijn.

VEREISTEN PER TYPE ONDERDAKMATERIAAL

 

Bij welke dakhelling is welk type onderdakplaat aangewezen?

Vezelcementplaat

Onderdakplaten uit vezelcementplaat kunnen worden toegepast bij hellingen vanaf 5°.

Houtvezelplaat

Onderdakplaten uit houtvezelplaat kunnen, naargelang van het merk en type, toegepast worden bij hellingen vanaf 15° tot 18°. Bij hellingen vanaf 6° kunnen ze al toegepast worden mits afdekking met een dampdoorlatende onderdakfolie.

 

Wat is het belang van de verschillende plaatverbindingen?

Vezelcementplaat

Om bij lage hellingen en ongunstige blootstellingen een absolute waterdichtheid te bekomen, worden de zijdelingse naden met een dichtingsband afgeplakt. In de hellingsrichting overlappen de platen elkaar met een overlap in functie van de dakhelling: voor een dak van 15° is een schuin gemeten overlap van 115 mm voorgeschreven, voor een dakhelling van 30° een overlap van 60 mm.

Houtvezelplaat

Door een speciale tand-en-groefverbinding van sommige merken die het water steeds naar buiten afleidt, zal aflopend water zelfs bij gekrompen platen (een natuurlijke krimp bij droging is normaal bij natuurlijke vezels) steeds naar het oppervlak worden afgeleid, zelfs op plaatsen waar langs- en dwarsvoegen samenkomen.

Alle houtvezelplaten zullen lichtjes krimpen of uitzetten wanneer ze respectievelijk drogen of vochtiger worden. Echter, afkleven van de voegen is niet nodig.

 

Wat is de toegelaten onafgedekte periode?

Vezelcementplaat

De onderdakplaten in vezelcementplaat kunnen tot 1 maand in weer en wind onafgedekt gelaten worden. Na deze periode dient het onderdak bedekt te worden met een dakbedekking.

Houtvezelplaat

De onderdakplaten in houtvezelplaat worden tot 3 maanden in weer en wind gegarandeerd. De onderdakplaten kunnen functioneren als nooddak, in afwachting van de plaatsing van de dakbedekking. Het betreft hier dus regenbestendige maar dampopen platen. Bij onderdakplaten met toevoeging van bitumenemulsie zijn er werven gekend waarbij de platen tot meer dan 1 jaar zonder probleem als nooddak gediend hebben.

 

Renovatiewerken waarbij de afstand tussen de kepers groter is dan 60 cm

Vezelcementplaat

Vezelcementonderdakplaten worden steeds op een houten draagstructuur genageld of geniet met de gladde zijde naar boven. De platen worden dwars op de kepers geplaatst (langse zijde horizontaal), en de steunafstand bedraagt maximaal 625 mm hart-ophart gemeten.

Houtvezelplaat

Bij het plaatsen van onderdakplaten uit houtvezel mag de afstand hart-op-hart van de keperplanken oplopen tot 80 cm, zodat deze platen beter geschikt zijn voor renovatiewerken waarbij de afstand tussen de kepers groter is dan 60 cm.

 

ISOLATIE

 

Bescherming tegen warmtedoorslag

Om een zolderruimte bewoonbaar te maken in de zomer is een zekere mate van thermische inertie nodig. Men dient te voorzien in een hittestop in de zomer.

Vezelcementplaat

De thermische inertie van vezelcementplaat is klein. Men kan de thermische inertie van het dak echter (beperkt) verbeteren door een geschikt isolatiemateriaal (bijvoorbeeld cellulose-isolatie) en/of binnenafwerking (bijvoorbeeld gipsvezelplaat) te gebruiken.

Houtvezelplaat

Bij onderdakplaten met een hoge densiteit, zoals houtvezelplaten, zal men minder isolatiemateriaal moeten voorzien om eenzelfde thermische inertie te bekomen dan bij het gebruik van vezelcementplaat. Dikkere onderdakplaten bieden een verhoogde bescherming tegen warmtedoorslag in de zomer. De dikte van houtvezelisolatieonderdakplaten kan al naargelang de fabrikant en het type variëren van 22, 35, 52 en 60 mm tot 80, 100, 120, en zelfs tot 140 en 160 mm, waarbij het dan geen onderdak meer heet, maar bovendakse isolatie, ook wel warmdak genoemd (Aufdachdämmung in het Duitstalige gebied). Dit laatste is een zeer stabiele, dampopen combinatie van een onderdak en een dikke isolerende laag in één.

 

Belang van de isolatiewaarde bij onderdakplaten

Vezelcementplaat

Aangezien de thermische isolatie van vezelcementplaat klein is, zal de thermische isolatie bijna volledig worden bekomen door het plaatsen van dakisolatie.

Houtvezelplaat

Bij de productie van houtvezelplaten wordt slechts weinig druk uitgeoefend. Door het hoge luchtaandeel hebben de platen een sterk isolerend effect en worden om die reden dan ook houtvezelisolatieplaten genoemd.

Hun warmtegeleidingscoëfficiënt bedraagt immers 0,048 W/ (m.K) (volgens NEN 13171). De combinatie van hun relatief grote dikte, doorgaans 22 mm, en de lage warmtegeleidingscoëfficiënt maakt dat houtvezelplaten grofweg gesteld in de winter hetzelfde effect hebben als vier bijkomende cm van een isolerende dakopbouw bestaande uit tussen de kepers geplaatste isolatie.

Dit is te verklaren door het feit dat de isolerende onderdakplaten doorlopen over de kepers heen, waardoor de koudebruggen gevormd door deze laatste (hout isoleert 3 tot 4 keer minder goed dan de isolatie die ertussen zit) worden gereduceerd. Hoe dikker de houtvezelplaat, hoe groter deze onderbreking van koudebruggen is.

De dampopenheid van dikkere platen verandert evenwel niet. Deze dampopenheid door de natuurlijke houtvezelisolatie blijft gewaarborgd, zelfs bij plaatdiktes van 160 mm.

 

Hoe hou je rekening met capillariteit?

Vezelcementplaat

Capillaire onderdakplaten zoals vezelcementplaten speciaal ontwikkeld voor gebruik als onderdakplaten, zijn producten die in de praktijk bij de constructie van geïsoleerde hellende daken bij woningen geen aanleiding geven tot druppelvorming aan de onderkant van de platen als gevolg van condensatie. Dit in tegenstelling tot niet-capillaire folies en kunststof platen.

Dit is van groot belang om het nat worden van de isolatie als gevolg van afdruipend vocht te voorkomen. Hierbij speelt niet alleen de lage 'μ'-waarde (waterdampdiffusieweerstandsgetal) een belangrijke rol, de platen vertonen een dampopen karakter dat inwendige condensatie voorkomt en water tijdelijk in de poriën kan opslaan. De vezelcementonderdakplaten zijn vochtregulerend, in tegenstelling tot niet-capillaire folies.

Houtvezelplaat

De houtvezelplaten zijn ook dampdoorlatend en capillair en kunnen eveneens heel wat vocht bufferen in hun poriën. De equivalente luchtdikte μd van isolerende houtvezelplaten voor onderdaken is afhankelijk van het type en producent begrepen tussen 0,10 en 0,25 m. Een luchtdicht geplaatste lichte damprem volstaat om een toereikende dampdichtheid te verzekeren aan de warme zijde van de isolatie.

 

Hoe hou je rekening met het brandgedrag?

Vezelcementplaat

De brandveiligheid bedraagt A1 volgens NBN-S21-203 en klasse 1 volgens NEN-6064 (nietontvlambaar).

Houtvezelplaat

De brandklasse volgens DIN 4102 bedraagt B2, wat normaal brandgedrag aangeeft, identiek aan die van massief hout.

 

 

ECOLOGIE EN ECONOMIE

 

Hoe hou je rekening met totale oplossingen voor ecologie?

Vezelcementplaat

De ecologische voordelen van vezelcement zijn meervoudig. Vezelcementplaten bestaan voor meer dan 95% uit minerale grondstoffen die overal ter wereld overvloedig aanwezig zijn, en zijn bijzonder duurzaam.

Ze kunnen op het einde van hun levenscyclus gerecycleerd worden als grondstof voor nieuwe materialen. Vezelcementplaten worden gebruikt in hun natuurlijke kleur of met een duurzame coating op waterbasis, en zijn bestand tegen weersinvloeden en vragen weinig of geen onderhoud.

Houtvezelplaat

Algemeen beschouwd zijn onderdaken niet onderhevig aan slijtage en degenereren niet na jaren. Daarom zijn bitumen, latex of paraffine volledig gelijkwaardig als waterafstotend bindmiddel.

Hoewel de ecologische voetafdruk van bitumen door sommigen in vraag gesteld wordt, is het toch belangrijk om het totale plaatje in overschouwing te nemen, vooraleer men bitumen afschrijft als zijnde niet-ecologisch. De belangrijkste kenmerken van het gebruik van bitumen, die de ecologische voetafdruk sterk doen afnemen, zijn de extreme weerbestendigheid van de platen, de lange levensduur en het feit dat het een restproduct van aardolie is. Zo hoeven er geen hoogwaardigere fracties gebruikt te worden die een betere toepassing vinden in de chemische sector zoals de geneesmiddelenindustrie.

 

Waarmee dien je rekening te houden bij de globale prijscalculatie?

Bij de berekening van de globale prijs dient men met de volgende elementen rekening te houden. De prijs van het materiaal zelf, extra benodigde producten, materiaalverlies en werkuren.

Vezelcementplaat

Op zich is vezelcementplaat goedkoper dan houtvezelplaat, maar er dienen bij de plaatsing extra materialen gebruikt te worden zoals tapes, zodat dit prijsverschil wegvalt.

Houtvezelplaat

Houtvezel is duurder dan vezelcement, waarbij aan vezelcementplaten echter geen isolerende of koudebrugonderbrekende werking kan worden toegekend. Houtvezel vermijdt verder het gebruik van extra producten zoals tape, zorgt voor minder materiaalverlies aangezien er geen brosse breuken ontstaan – de platen zijn immers flexibel – en is snel geplaatst en beloopbaar. Bij de in België gebruikelijke afstand van 40 tot 50 cm zijn ze bijzonder goed beloopbaar. Door deze goede beloopbaarheid van de platen wint de dakwerker veel tijd, ook bij het plaatsen van panlatten en dakbedekking.

 

Met dank aan Celit, Eternit, Eurabo, Isoproc, Pavatex en SpanoTech

 

Bron: Architect editie september 2012