De bouwheer speelt de hoofdrol. Zijn wensen staan in eerste instantie voorop. De bouwstijl is wat evolueert uit een logisch gevolg van ontwerpkeuzes op maat van de bouwheer in functie van een specifieke omgeving.

Het jonge en ambitieuze architectencollectief CADEH architecten tracht, gedreven door de passie in het zoeken naar de perfectie in elk verhaal, architectuur telkens heruit te vinden. Ze vergeten daarbij nooit de wensen van de bouwheer en de impact ervan op de omgeving. Zo ook ging CADEH architecten te werk bij deze rolstoelvriendelijke BEN-woning. NAV polste naar hun ontwerpproces.

architectuurfotograaf Wouter De Ceuster

Welke energiedoelstellingen ambieerden jullie bij de start van het ontwerp?

 

“Vanaf de start van het ontwerpproces waren we ons erg bewust van het energetisch aspect. Het was belangrijk om ten gunste van alle factoren een optimaal resultaat te bekomen voor zowel opdrachtgever als omgeving. Hiermee hielden we rekening bij verschillende ontwerpkeuzes en er werd steeds teruggekoppeld naar verschillende scenario’s. Uiteindelijk belandden we in een scenario waarin een BEN-woning mogelijk werd. Dat was oorspronkelijk geen vereiste, maar maakte het wel een geslaagd project.”

 

 

Welke vereisten en ontwerpkeuzes domineerden dan wel de vormgeving?

 

“Het energetisch aspect is iets waar we vandaag niet meer omheen kunnen. Het speelt een enorm belangrijke rol in de ontwerpkeuzes die we maken, maar in eerste instantie komt een ontwerp tot stand met als doel een zo kwalitatief mogelijk en tevens interessante leefomgeving te realiseren. Hierbij houden we rekening met een heel speelveld aan factoren. Bij dit project was het van prioritair belang te denken in functie van de bewoner die een medische beperking heeft. We hebben vooral gezocht naar oplossingen om een sterk ruimtelijke leefomgeving te creëren. Visuele doorzichten, relaties tussen de  verschillende ruimtes, een serene atmosfeer… waren het uitgangspunt. Er werden keuzes gemaakt die in eerste instantie noodzakelijk waren voor het comfort van de bouwheer, maar die eveneens een gunstige impact hadden op het E-peil. Zo werd er gekozen voor een ventilatiesysteem D met warmterecuperatie en vloerverwarming waarmee we konden anticiperen op de gevoeligheid van de bouwheer aan koude luchtstromen.”

architectuurfotograaf Wouter De Ceuster

Werd er vooral aandacht besteed aan de buitenschil of werden ook de technieken in acht genomen?

 

“Met de intrede van de binnenpatio genoten we een optimale verhouding van daglicht, doorzichten en ruimtelijke momenten. De atmosfeer die hierdoor werd gecreëerd zorgde voor het karakter dat we van meet af aan voor ogen hadden. We waren er ons van bewust dat het invoegen van de patio zou resulteren in een volume waarvan de compactheid niet gunstig was voor de energiezuinigheid van de woning.  Daarom zochten we naar andere manieren om dit te compenseren. Er werd gekozen voor een systeem D met bypass om te ventileren, de waardes van de bouwschil werden opnieuw bekeken en we maken gebruik van zonwerende beglazing om oververhitting tegen te gaan. Omdat de warmtevraag beperkt is en de aanmaak van sanitair warm water eenvoudig, is er gekozen voor een condenserende gasketel. De installatie werd flexibel opgevat om de mogelijkheid te scheppen later een warmtepomp te plaatsen. Tot slot werden ook een aantal fotovoltaïsche panelen geplaatst voor een kostenefficiënte aanwending van hernieuwbare energie. Gezien de vergunning dateert van 2017 had dit laatste een zeer gunstige impact op het E-peil.”

 

 

Wat was de grootste uitdaging in dit project?

 

“De grootste uitdaging was voornamelijk het realiseren van een rolstoeltoegankelijke woning met alle primaire functies op het gelijkvloers in een halfopen bebouwing. We zochten een goede manier om het compacte gelijkvloers toch ruim te houden met oog voor vrije doorgangen, draaicirkels, opstelruimtes enzovoort. Een struikelblok was de zone voor de gekoppelde garage die te smal was om een rolstoeltoegankelijke parkeerplaats te voorzien. Door dit te verbreden werd de naastliggende leefruimte dan weer beperkt in omvang. De aanvraag voor een verkavelingswijziging waarbij een deel van de leefruimte in de zone van de gekoppelde garage is voorzien, bood soelaas waardoor de leefruimte over de volledige lengte van de zuidgeoriënteerde achtergevel kon worden gepositioneerd. Ook de binnenpatio, waarrond alle functies zijn opgesteld, zorgt voor veel lichttoetreding en onderlinge relaties, wat een zeer ruimtelijk gevoel met zich meebrengt.”

architectuurfotograaf Wouter De Ceuster

Hoe verliep het EPB-traject?

 

“De EPB-studie was een wisselwerking tussen het ontwerpproces en het onderzoek naar een optimaal K- en E-peil. We maakten verschillende simulaties om verscheidene scenario’s af te kunnen toetsen. Zo werd bijvoorbeeld het optimale aantal fotovoltaïsche panelen tot het behalen van een BEN-score gesimuleerd.

 

Nauwe samenwerking en efficiënte communicatie met de EPB-verslagever is onontbeerlijk voor een constructief proces. Zelf als EPB-verslaggever optreden kan daarom interessant zijn, maar kan ook beperkend werken. Het lijkt ons nog altijd interessanter om als architect een project zo vrijdenkend en onbevangen mogelijk op te starten en ideeën af te toetsen met energiedeskundigen. Technische en/of energetische voorkennis zou ons kunnen beperken in het proces van een ontwerp. We kunnen anticiperen op een aantal zaken, maar het lijkt ons eerder onze taak om energetische onderzoeken te vertalen, te interpreteren en te integreren. Dit om het welzijn van de gebruiker en de architecturale kwaliteit te bewaren.”

Kunnen jullie een inschatting maken van de kostenimpact van BEN-(ver)bouwen?

 

“Een inschatting maken van een kostenimpact is nooit evident en altijd zeer projectafhankelijk. Soms kunnen simpele ontwerpkeuzes een grote energetische impact hebben zonder dat ze een grote financiële impact hebben. Men spreekt dan bijvoorbeeld van een optimale vorm of oriëntatie.

 

Bovenstaande zaken zijn natuurlijk makkelijker aan te wenden in nieuwbouwprojecten. Over het algemeen zijn renovaties intensiever dan nieuwbouwprojecten om eenzelfde resultaat te komen. Een renovatie heeft een bestaande situatie waarbij rekening moet gehouden worden met een grote verscheidenheid aan aanwezige factoren. Gezien het Vlaams landschap langzaam volgebouwd raakt, zal het vraagstuk om energetisch optimaal te renoveren echter alsmaar belangrijker worden. Er zal moeten gezocht worden naar manieren om ook oude waardevolle gebouwen in de toekomst betaalbaar op te waarderen binnen de normen die we voor ogen hebben.”

Hoe staan jullie tegenover het S-peil dat in 2018 geïntroduceerd werd en strenger wordt in 2021?

 

“De intrede van het S-peil maakt het veel lastiger om de BEN-norm te halen voor een vrijstaande woning. De compactheid en de bouwschil van het gebouw wordt des belangrijker. Bepaalde woningtypologieën zullen daarom  geen evidentie meer zijn in de toekomst. De invoering van het S-peil kan een stimulans zijn om gaandeweg af te stappen van de vrijstaande gezinswoningen en te zoeken naar alternatieve woonvormen die de densifiëring in Vlaanderen kunnen bevorderen.”

architectuurfotograaf Wouter De Ceuster