Hoe kwamen jullie in deze unieke omgeving terecht met jullie project?
“Er wordt al eens de vraag gesteld of het vandaag nog te verantwoorden is om alleenstaande woningen te bouwen op braakliggend terrein. Ik vond het in onze zoektocht belangrijk om geen nieuwe verkaveling aan te snijden zodat er geen nieuwe gebied werd omgevormd. Gedurende twee jaar hebben we gezocht naar een geschikte woning of bouwgrond, in of buiten de stad. De bouwgrond die we hebben gevonden en gekozen, ligt in een verkaveling die dateert uit de jaren ‘70. We hebben het groene karakter van de verkaveling behouden door de aanwezige bomen grotendeels ongerept te laten en nieuwe aan te planten. Voor ons moest het geen open bebouwing worden, maar belangrijk was dat we ons meteen thuis voelden op de gekozen plek. En dat hebben we met deze woning gevonden.”
Was het van bij de start de bedoeling om BEN te bouwen of is dit gegroeid tijdens het ontwerpproces?
“We hebben van meet af aan gekozen om energiezuinig te bouwen met oog voor woonkwaliteit. Zowel uit economische als ecologische overwegingen is het volgens mij op vandaag altijd aan te raden bijna energieneutraal te bouwen. Het is daarbij belangrijk om vanaf het ontwerp met alles rekening te houden zodat het BEN-verhaal optimaal geïntegreerd wordt in de architectuur. Al tijdens het voorontwerp streefden we naar een E20. Aandacht voor de buitenschil, een goede planmatige organisatie en welgekozen technieken vormden bij deze woning de basis. Door de extra aandacht die wij hebben besteed aan de luchtdichtheid, was het resultaat nog beter dan gehoopt (E15). Dit was een eerste positieve ervaring met BEN-nieuwbouwwoningen, in ingrijpende energetische renovaties ben ik al wat langer thuis.”
Hoe heb je het BEN-verhaal concreet in de architectuur ingepast?
“Door een planmatige aanpak is de verwarmde woning compact. Het verwarmde volume beperkt zich tot een rechthoekige vorm van 5,5 m breed. Het linker gedeelte van de woning, waar de garage inzit, is een onverwarmde ruimte. Hierachter zit de patio. De netto bewoonbare gebruiksoppervlakte van de woning bedraagt 159 m2. Deze is verdeeld over drie bouwlagen waardoor de voetafdruk van de woning beperkt is en het aandeel bos groot blijft. De tuinaanleg is eveneens beperkt; naast de patio en het terras is het natuurlijke boskarakter behouden. De oprit bestaat uit doorlatend materiaal en op enkele stapstenen aan de inkomdeur na, is geen harde ‘bestrating’ geplaatst.
De voor- en achtergevel zijn volledig beglaasd. Aan de achtergevel is het bestaande bos behouden. Door het behoud van de bomen is er geen zonwering of actieve koeling nodig. In de wintermaanden daarentegen kan de zon, door de val van het blad, tot diep in de woning dringen zodat er ten volle van de zonnewinsten kan genoten worden. De voorgevel is noordgericht waardoor zonwering daar evenmin nodig is.
Er is 14cm isolatie in de wanden en 20cm isolatie op het dak voorzien. De technieken en isolatiediktes hebben we bepaald in samenwerking met de EPB-verslaggever.”
Zijn er nog andere aspecten die het ontwerp mee hebben vormgegeven?
“Het concept van de woning is gebaseerd op drie belangrijke kenmerken van het perceel: een niveauverschil van drie meter tussen straat en tuin, een diep en smal perceel, en de aanwezigheid van hoogstammige bomen.
Om de woonvertrekken op het niveau van de straat van voldoende licht te voorzien, hebben we een patio gecreëerd. De patio is een bron van licht en ingericht als een groene gebruiksruimte in het verlengde van de aangrenzende ruimtes. Door deze architecturale toevoeging wordt dit niveau opgewaardeerd van een kelder naar een gelijkvloerse verdieping.
De verdieping erboven springt terug ten opzichte van de voorgevel waardoor een dakvlak gevormd wordt. Hierop werd een groendak voorzien die is ingericht met struiken die voorkomen in bosrijke omgevingen. Het groendak biedt zowel vanuit de woning als vanop het openbaar terrein een groene toevoeging. Het accentueert de interactie van de woning met de natuur. Door het creëren van een glasvlak in de voorgevel in het smalle volume, wordt het verticale van de woning benadrukt en positioneert het zich als een boom in het aanwezige bos.
Enkel de zone noodzakelijk voor de bouw van de woning is ontbost. Het ondergrondse niveau, het groendak en de stapeling van de twee bovenste verdiepingen benadrukken dat het ontwerp zuinig omgaat met beschikbare ruimte. Het bestaande bos is opgewaardeerd naar een meerlagig bos door de aanplanting van laagstammige bomen en struiken.”
Welke keuzes werden er gemaakt op het vlak van technieken? Om welke redenen?
“We hebben gekozen voor ventilatiesysteem D in combinatie met vloerverwarming omwille van het comfort en het esthetisch aspect. Een lucht-waterwarmtepomp in combinatie met vloerverwarming sloot perfect aan bij deze keuze. De warmtepomp werkt op energie die geleverd wordt door zonnepanelen. Door de dakrand hoger op te trekken, zijn de panelen bovendien niet zichtbaar vanop straat- of tuinniveau.”
Hoe verliep de EPB-studie?
“In samenspraak met de EPB-verslaggever zijn de isolatietypes en diktes bepaald. De keuze voor houten buitenschrijnwerk maakte het niet mogelijk om met driedubbel glas te werken. Dit zou te zwaar geweest zijn voor de houten raamprofielen. Ook de materiaalkeuzes en de keuze voor een warmtepomp werden steeds in overleg bepaald. Doordachte keuzes zijn nodig om tot een goed EPB-verslag te komen.”
Wat was er, naast het energieverhaal, nog bepalend bij de materiaalkeuze?
“Het hele concept van de woning is de inpassing in het bos. De keuze voor natuurlijke materialen was dan ook vanzelfsprekend. Het buitenschrijnwerk in hout reflecteert de warmte en gezelligheid van het bos. Hetzelfde hout komt terug in de afwerking van het interieur. In de zithoek en de polyvalente ruimte ligt er parket. De witbetonnen gevelsteen creëert dan weer contrast met het karakteristieke hout van het schrijnwerk. Voor de patiowanden is er gekozen voor zichtbeton. En tot slot komt de keuze voor beton ook terug in de polybetonvloer op het gelijkvloers en het eerste verdiep. Door het consequent doortrekken van de materialen vormen al de ruimtes van de woning één harmonieus geheel.”
Hoe staat u tegenover het S-peil dat in 2018 geïntroduceerd werd en strenger wordt in 2021?
“Ik ben voorstander van energiezuinige woningen, zowel voor eigen comfort als uit ecologisch en economisch standpunt, maar de eisen zijn in mijn ogen te streng en niet correct te berekenen. Het verschil tussen 14 en 16cm isolatie kan theoretisch zichtbaar lijken, maar in de praktijk heb ik hier mijn twijfels over. Het hele EPB-verhaal wordt stationair berekend, terwijl de werkelijke situatie (= een dynamische situatie) hier niet altijd mee overeenkomst. Bovendien worden de energie-eisen plots een heel stuk strenger terwijl de bouwmarkt hier nog niet altijd voldoende op kan inspelen.”